چالشهای داخلی تجارت مازندران در اوایل دوران حکومت رضاشاه

بازرگانی ایران در دو دهه پس از انقلاب مشروطه، همانند دیگر ابعاد کشور، دچار نابسامانی فاحشی بود. این وضعیت، نه تنها از عوامل خارجی نشئت گرفته و ناشی از تنگناهایی بود که روسیه و انگلیس برای ایران به وجود آوردند، بلکه قسمت مهمّی از اختلالات تجاری، از درونکشور و ساختارهای نامناسب آن دوره سرچشمه می‌گرفت. در این مقاله به طور مختصر، به معضلات داخلی تجارت مازندران پرداخته می‌شود.

اولین چالش تجار مازندرانی، فقدان امنیت جانی و مالی بود. بعضی گروههای ترکمن، در شرق مازندران، گهگاهی به ایجاد ناامنی مبادرت می‌ورزیدند و در این میان، برخی تجّار نیز طعمه آنان شده و حتی جان خود را از دست می‌دادند: «نُه ماه در مازندران و استراباد اموال منهوبه و مجازات قتله مرحوم اخوی میرزا رضا تاجر را از تراکمه مطالبه نموده و متاسفانه حکومت نظامی صحرا، سرو بدن آن شهید را هم ماخوذ و مسترد نداشت...». ¹

 

اما در آن سو، عمّال حکومتی نیز در به ستوه آوردن تجار، نقش مهمی داشتند. حاکم وقت مازندران در سالهای نخستین سلطنت رضاشاه (کسرائی)، اجحاف نسبت به قشر بازرگانِ این منطقه را در دستور کار خود قرار داد، تا آنجا که، یکی از عوامل مهم «فقر و فلاکت تجار» بوده است. ²همچنین، یکی از بازرگانان محلی بارفروش (بابل)، که از سوی «نائب‌الحکومه» این شهر، به شدت تحت فشار قرار گرفته بود، نامه‌ای به مقامات حکومتی در تهران نوشت: «... چندی قبل آقای نائب‌الحکومه